Om je alles over het museum en over Vincent van Gogh nóg beter te kunnen laten zien, gebruiken we cookies. Als je op akkoord klikt, geef je toestemming voor dit gebruik. Met cookies zorgen we ervoor dat de website goed werkt. Ook analyseren we het gebruik van de site, zodat we verbeteringen kunnen aanbrengen. Verder kunnen we advertenties tonen op basis van je interesses. Tot slot gebruiken we cookies om video’s en andere inhoud te tonen, zoals formulieren en Google Maps.
Meer weten? Lees meer over onze cookies.

Ontmoet
Vincent

Ze zijn weer thuis!

In 2002 werden twee schilderijen gestolen uit het Van Gogh Museum. 14 jaar lang waren ze zoek. In september 2016 gebeurde waar we bijna niet meer op durfden te hopen: de schilderijen werden teruggevonden. De vreugde in het museum en daarbuiten is groot.

Beide werken hebben een belangrijke plek in Van Goghs oeuvre én in onze museumcollectie. Gelukkig zijn ze nu weer thuis!

Zeegezicht

Kerk

Vincent van Gogh, Het uitgaan van de Hervormde Kerk te Nuenen, 1884

Eigenzinnige schilderstijl

Dit zeegezicht is een van Vincents allereerste schilderijen. Tot dan toe had hij nauwelijks geschilderd, enkel een paar stillevens onder supervisie van de kunstenaar Anton Mauve.

Toch is de schilderstijl al typisch Van Gogh: wie goed kijkt ziet de stevige penseelstreek waar hij later zo beroemd om werd.

Stevige penseelstreek

Detail van de strijklichtfoto van 'Zeegezicht bij Scheveningen'

Stevige penseelstreek

Vincent schilderde de golven met stevige penseelstreek, met veel verf (impasto). Dat zie je vooral goed onder strijklicht (licht van opzij).

De stevige en losse penseelstreek die zo typerend werd voor Vincent, zien we in zijn latere werk terug.

Vincent van Gogh, Zeegezicht bij Les Saintes-Maries-de-la-Mer, 1888

Zes jaar later maakte Vincent dit zeegezicht, toen hij vanuit Arles (Zuid-Frankrijk) een uitstapje maakte naar de Middellandse Zee.

Net als Zeegezicht bij Scheveningen schilderde hij ter plaatse, op het strand. Met snelle, losse penseelstreek.

Zwarte meeuw

Hoewel Vincent een beginnend schilder was, begreep hij dat een kleur wordt beïnvloed door de omringende kleuren. Kijk maar naar de meeuwen in dit schilderij. Sommige ogen wit tegen de donkere wolken, andere juist zwart tegen de witte schuimkoppen van de golven.

Witte meeuwen

Meeuwen in lichte kleur tegen donkere achtergrond

Vincent schilderde Zeegezicht bij Scheveningen tijdens een zomerstorm op het strand. De wind maakte het werken bepaald niet gemakkelijk. Het zand stoof op het doek en vermengde met de verf.

Vincent was onder de indruk van het effect van de wind op de golven: ‘als voren van een omgeploegd land’, schreef hij aan zijn broer Theo.

Zandkorrels

Röntgenfoto van 'Zeegezicht bij Scheveningen'

Zandkorrels

Vincent had moeite met het schilderen in de storm: ‘Het waaide zoo dat ik mij haast niet kon staande houden en haast niet kijken door het stuiven.’ Het zand waaide ook in de verf. Op de röntgenfoto zie je overal de zandkorrels zitten.

Röntgenfoto van 'Zeegezicht bij Scheveningen'. In het detail herken je de zandkorrels aan de zwarte spikkels

Een nijdig stormpje

Ansichtkaart uit Scheveningen met garnalenboten, rond 1900, collectie Muzee Scheveningen

Een nijdig stormpje

Vincent was niet de enige die aangetrokken werd door wat hij zelf ‘een nijdig stormpje’ noemde. Op het strand wandelen veel mensen. In zee ligt een garnalenboot afgemeerd.

Vanuit zijn woonplaats Den Haag trok Vincent verschillende keren naar de kust bij Scheveningen.

Het was toch zoo mooi op Schevening dezer dagen. [...] De golven volgden zoo snel op elkander dat de een den ander verdrong en er ontstond door de botsing van de watermassas een soort schuim als stuifzand dat […] de zee als in een soort waas hulde.


Vincent aan Theo vanuit Den Haag, 26 augustus 1882

Emotionele lading

Het schilderij van de Hervormde Kerk in Nuenen kent een bijzonder familieverhaal. Vincent maakte het voor zijn moeder. Zij was aan bed gekluisterd vanwege een gebroken been, en hij wilde haar opvrolijken.

Het onderwerp koos hij met zorg: zijn vader was predikant in deze kerk.

Briefschetsje

Briefschets, ca 3 februari 1884

Briefschetsje

Vincent maakte vaak kleine schetsjes in brieven aan zijn broer Theo. Zo liet hij Theo zien wat hij schilderde. Op dit schetsje staat één enkel figuurtje, centraal voor de kerk.

Op de pentekening die Vincent van de kerk maakte, zie je dat het een boer met schep is. Daardoor ontdekten onderzoekers dat Vincent het schilderij later veranderd heeft.

Vincent van Gogh, De Hervormde Kerk te Nuenen, 1884, Kröller-Müller Museum, Otterlo

Origineel spieraam

Achterzijde van 'Het uitgaan van de Hervormde Kerk te Nuenen', 1884 - 1885

Origineel spieraam

Bijzonder is dat dit doek nog altijd op zijn originele spieraam zit. Bekijk de verfvlekken op de achterzijde: Van Gogh veegde daar zijn kwasten af.

Het schilderij kreeg extra emotionele lading doordat Vincent het na de dood van zijn vader aanpaste.

Hij schilderde herfstbladeren aan de kale winterbomen. Ook voegde hij groepjes kerkgangers toe. Sommige van hen dragen rouwkleding, een veelzeggend detail.

Overschilderingen

Röntgenfoto van het detail met de groepjes kerkgangers

Op de röntgenfoto zie je dat Vincent de compositie heeft veranderd. De boer verdween. In plaats daarvan schilderde hij groepjes kerkgangers.

Kijk naar de vrouw links in het groepje middenvoor. De blauwe hes van de boer schemert nog door in haar sjaal, en haar rechterhand was eerst de zijne.

Kleurencombinatie

Detail van het dak van de kerk en de herfstbladeren

Kleurencombinatie

Vincent gebruikte kleuren die elkaar versterken voor zijn toevoegingen, zoals het geel-oranje van de herfstbladeren en het blauw bij de bomen en het dak van de kerk. Daardoor denken onderzoekers dat hij de wijzigingen dik een jaar later aanbracht, in de herfst van 1885. Voor die tijd gebruikte hij zulke kleurencombinaties niet.

Moe’s humeur is gelukkig, haar moeielijke positie in aanmerking genomen, zeer gelijkmatig en tevreden. En zij amuseert zich met kleinigheden. Ik heb het kerkje met de heg en de boomen geschilderd onlangs voor haar.


Vincent aan Theo vanuit Nuenen, ca. 3 februari 1884

Gestolen en weer teruggevonden

In 2002 werden de twee schilderijen gestolen. 14 jaar lang waren ze spoorloos. In 2016 werden zij teruggevonden.

De Guardia di Finanza, een speciaal team van de Italiaanse politie, ontdekte ze in Napels. Dat gebeurde tijdens een groot onderzoek naar georganiseerde criminaliteit.

De schilderijen zijn nu weer thuis in het museum, en voor iedereen te zien.

Weer thuis

Axel Rüger, directeur Van Gogh Museum, bij de persconferentie in Napels

Weer thuis

Inmiddels zijn de gestolen schilderijen weer thuis. Dit tot groot genoegen van alle medewerkers, in het bijzonder zij die destijds de diefstal meemaakten.

Brutale roof

De technische recherche onderzoekt het raam waardoor de dieven naar binnenkwamen

Brutale roof

Op een vroege ochtend in 2002 klommen twee mannen met een ladder op het dak van het museum. Daar sloegen zij een ruit in. Binnen haalden ze twee schilderijen van de muur. Razendsnel verdwenen ze met de buit.

De daders werden later gevonden en veroordeeld, maar de schilderijen bleven jarenlang zoek.

Technische recherche bij de ladder naar het dak, foto: ANP 2002

Politie op het Museumplein, foto: ANP 2002

Ze zijn terecht! Dat ik dat ooit nog kon zeggen.


Axel Rüger, directeur Van Gogh Museum

Verhalen