Jo van Gogh-Bonger met baby Vincent van Gogh, 1890
Alleenstaande moeder
Deze foto werd gemaakt toen Jo’s zoontje Vincent een paar maanden oud was. Hij is vernoemd naar zijn oom Vincent.
Om je alles over het museum en over Vincent van Gogh nóg beter te kunnen laten zien, gebruiken we cookies.
Als je op akkoord klikt, geef je toestemming voor dit gebruik. Met cookies zorgen we ervoor dat de website goed werkt. Ook analyseren we het gebruik van de site, zodat we verbeteringen kunnen aanbrengen. Verder kunnen we advertenties tonen op basis van je interesses. Tot slot gebruiken we cookies om video’s en andere inhoud te tonen, zoals formulieren en Google Maps.
Meer weten? Lees meer over onze cookies.
De vrouw die Vincent beroemd maakte
In de jaren na Theo's overlijden werd het werk van Vincent van Gogh wereldberoemd. En dat was voor een groot deel te danken aan Jo. Waarom zette zij zich zo in voor de kunst van Vincent?
Jo was nog geen twee jaar samen met Theo toen hij in 1891 overleed. Plotseling moest Jo zichzelf en hun zoon onderhouden, die nog geen één jaar oud was. En niet alleen dat; wat moest ze doen met de honderden schilderijen van Vincent die Theo had nagelaten?
Jo van Gogh-Bonger met baby Vincent van Gogh, 1890
Deze foto werd gemaakt toen Jo’s zoontje Vincent een paar maanden oud was. Hij is vernoemd naar zijn oom Vincent.
Theo had altijd de wens gehad om het werk van zijn broer meer bekendheid te geven. Jo wilde die wens graag realiseren, in herinnering aan haar man.
Ze verhuisde van Parijs naar Bussum, waar ze een pension begon. In dit dorp woonden veel schrijvers en kunstenaars en met hen legde ze contact. Zij hielpen haar de weg te vinden in de kunstwereld.
De Koningslaan in Bussum, Archief Historische Kring, Bussum
Het pension (Villa Helma) dat Jo opende in Bussum bevond zich aan de Koningslaan, rechts vooraan. Het pension was een bron van inkomsten voor Jo.
Jo pakte het slim aan. Ze organiseerde verkooptentoonstellingen die bijdroegen aan de zichtbaarheid van Vincents werk. Op die manier wekte ze de interesse van mogelijke kopers. Ze verkocht veel van de kunstwerken strategisch; aan openbaar toegankelijke collecties en over de hele wereld. Zo konden zoveel mogelijk mensen wereldwijd Vincents werk zien.
Richard Roland Holst, Catalogus van de Van Gogh tentoonstelling in Kunstzaal Panorama Amsterdam, december 1892. Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Samen met de kunstenaar Richard Roland Holst organiseerde Jo in 1892, twee jaar na Vincents dood, een grote tentoonstelling in Amsterdam. Er was veel aandacht voor de tentoonstelling in kranten en tijdschriften. Maar niet iedereen waardeerde Vincents werk. Veel mensen vonden het nog te modern.
In 1905 organiseerde Jo haar tot dan toe belangrijkste wapenfeit; de grootste overzichtstentoonstelling van Vincents werk ooit, in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ruim 480 kunstwerken waren er te zien. Na deze tentoonstelling stegen prompt de prijzen van Vincents werk.
Affiche van de Van Gogh tentoonstelling, Stedelijk Museum Amsterdam, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Uit de voorbereidingen voor de tentoonstelling blijkt Jo’s uitzonderlijke organisatietalent. Ze regelde alles, van de keuze voor de tentoon te stellen werken tot de betalingen aan de suppoosten en knechten.
Ondertussen werkte Jo aan een ander groots project: het publiceren van de brieven van Vincent aan zijn broer Theo. Het uitzoeken en bewerken van de brieven bracht haar niet alleen dichterbij de kunstenaar, maar ook bij haar overleden man, want de broers hadden een stevige band en schreven elkaar veel.
Dankzij de publicatie van de brieven in 1914 steeg de waardering voor Vincent nog verder.
Jo van Gogh-Bonger in de zitkamer van het huis aan de Koninginneweg 77, Amsterdam, 1914-1915. Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Jo ordende en redigeerde de brieven en schreef een biografische inleiding over Vincent van Gogh. Deze tekst zou nog lang als uitgangspunt dienen voor andere teksten over de kunstenaar.
Johan Cohen Gosschalk, 'Portret van Johanna Cohen-Gosschalk Bonger, lezend', c. 1906. Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Jo had Engels gestudeerd en ze werkte dan ook gestaag aan een Engelse vertaling van de brieven. Ze had ongeveer tweederde van de brieven vertaald toen ze in 1925 overleed. Vier jaar later verscheen de Engelse uitgave van de brieven.
Tussen 1891 en 1925 verkocht Jo bijna 200 kunstwerken van Vincent. Maar van één werk konden zij en haar zoon maar moeilijk afstand doen. Ze bezaten nog twee van de vijf zonnebloemenschilderijen en waren er gek op. Uiteindelijk verkochten ze er in 1924 één aan de Londense National Gallery.
'Het is een offer voor Vincents roem', schreef Jo aan de directeur.
Van Gogh, 'Zonnebloemen', 1888. The National Gallery, Londen
Dankzij de verkoop was Van Goghs werk nu op een goede manier vertegenwoordigd in een belangrijk Britse collectie. Jo’s zoon schreef hierover:
‘my mother yielded for the sake of having Vincent van Gogh well represented in the most important museum of England.’
Dankzij dergelijke ‘offers’ slaagde Jo erin om haar wens en die van haar overleden echtgenoot Theo te realiseren. Bij haar dood in 1925 was Vincents werk wereldberoemd geworden en te bewonderen in musea over de hele wereld.
Tegelijkertijd wist Jo heel goed welke werken ze níet wilde verkopen. Deze kerncollectie moest in de familie blijven.
Interieur huis Jo van Gogh-Bonger aan de Koninginneweg 77 te Amsterdam. Van Gogh Museum (Vincent van Gogh Stichting)
Op deze foto van de eetkamer van Jo in haar huis in Amsterdam is een aantal schilderijen van Van Gogh te zien. Haar favoriete werken hingen haar hele leven gewoon in huis.
Na Jo’s overlijden bracht haar zoon Vincent de werken die nog in de familie waren, onder in een stichting. Hij was ook een van de oprichters van het Van Gogh Museum.
Zo heeft Vincent de droom van zijn ouders voortgezet. Tot op de dag van vandaag kun je de kerncollectie van de familie Van Gogh in het museum bewonderen.
Ik ben blij dat ik na jaren van onverschilligheid van het publiek jegens Vincents werk, het gevoel heb dat de strijd is gewonnen.
Jo Van Gogh-Bonger