16 april 2015
Het Van Gogh Museum heeft voor het eerst een werk aangekocht van Edgar Degas: de monotypie 'La lecture après le bain'.
Een monotypie is een afdruk van een inkttekening die op een plaat is gemaakt. Degas’ monotypieën zijn zeldzaam en vormden tijdens zijn leven een verborgen schat omdat ze zijn atelier nooit verlaten hebben.
La lecture après le bain is de eerste zwarte monotypie in Nederlands openbaar kunstbezit. De aankoop is mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds en de Vereniging Rembrandt.
Impressionistische grafiek
In navolging van Vincent van Gogh en zijn broer Theo verzamelt het Van Gogh Museum al decennia lang prentkunst. Sinds de verwerving van een belangrijke prentenverzameling in het jaar 2000 door het museum, ligt bij het verzamelen de focus op prenten uit het fin de siècle (1890-1905), een periode van grote bloei binnen de prentkunst. Het museum beheert inmiddels zo’n 1800 kwalitatief hoogstaande prenten uit deze periode, en doet bovendien intensief onderzoek naar de collectie.
De aankoop van La lecture après le bain markeert een nieuwe focus bij het verzamelen, namelijk de impressionistische prentkunst. Theo en Vincent kochten zelf al bladen van impressionistische kunstenaars als Manet en Pissarro, die zich thans in de collectie van het Van Gogh Museum bevinden. Hoogtepunten uit de impressionistische grafiek, zoals een monotypie van Edgar Degas (1834-1917), ontbraken echter nog. De impressionisten benaderden de prentkunst op een heel vernieuwende manier: voor hen lag de nadruk niet op reproductie, maar op experiment en originaliteit. Dit sloot aan bij de verzamelaars voor wie de zeldzame, zo niet unieke kunstprent, in de jaren 1870 een heilige graal werd. De impressionistische grafiek is hiermee de belangrijke voorloper van de prentkunst uit het fin-de-siècle.
Erotisch
Een monotypie (letterlijk: enkele druk) is een inkttekening op een gladde, niet absorberende ondergrond die vervolgens wordt afgedrukt. Van een monotypie kan slechts één diepzwarte afdruk worden gemaakt, zoals het aangekochte werk. Degas maakte soms nog één of twee afdrukken, die echter veel valer zijn. Vaak gebruikte hij die lichte afdrukken als basis voor een pasteltekening. Degas’ monotypieën bevinden zich in belangrijke musea over de hele wereld; met deze aankoop is er nu ook zo’n diepzwarte monotypie in Nederlands openbaar kunstbezit.
La lecture après le bain is intiem en erotisch tegelijk. Een naakte vrouw heeft zich op een divan gevleid en leest in het halfduister de krant. Degas maakte de voorstelling in de zwart geïnkte plaat door het wegvegen of -krassen van de inkt met een penseel, een naald, een doek of met zijn vingers. Het strijklicht dat rechts door het met doek bespannen raam binnenvalt, doet de vrouw subtiel oplichten in het duister van haar interieur. Haar opgetrokken been blokkeert het tegenlicht, wat resulteert in een scherpe contour. Helemaal rechts staat de nauwelijks te onderscheiden wastobbe, die de titel verklaart.
Van Gogh en Degas
Van Gogh is enorm beïnvloed door de impressionisten. Hij bewonderde in het bijzonder de naakten van Degas, en liet zich er door inspireren toen hij in Parijs drie gedurfde moderne naakten maakte. Degas was niet alleen een van de belangrijkste schilders en tekenaars van het impressionisme, hij was ook een innovatieve prentmaker die aan het begin stond van de opleving van de prentkunst in de late negentiende eeuw. La lecture après le bain (1879-1883) is een prachtig voorbeeld van Degas’ technische experimenteerdrift en zijn onconventionele naakten.
La lecture après le bain toont bij uitstek wat de impressionisten zo aansprak in de prentkunst: geen grote edities en gelikte prenten, maar het uitbuiten van de expressieve en artistieke mogelijkheden van het medium. De zwarte monotypieën van Degas zijn zeldzaam en vormden tijdens zijn leven een verborgen schat omdat ze zijn atelier nooit verlaten hebben. Voor de kunstenaar waren het zeer persoonlijke experimenten in stijl, techniek en onderwerpskeuze die hij alleen aan enkele intimi toonde.
De aankoop is mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij, het Mondriaan Fonds en de Vereniging Rembrandt.
