1888-1889
Het ‘gele huis’ in Arles
Enthousiast over het heldere licht en de kleuren in Arles ging Vincent vol passie aan het werk. Hij schilderde bloeiende boomgaarden en het binnenhalen van de oogst. Hij maakte een reisje naar zee waar hij de boten schilderde. Zijn stijl werd losser en expressiever.
Met Theo schreef hij over het plan om in Arles een ‘Atelier van het Zuiden’ te vestigen: een groep kunstenaars waarvan Theo het werk in Parijs zou kunnen verkopen.
'Je weet dat ik het altijd dwaas heb gevonden dat schilders alleen leven etc. Je verliest altijd als je alleen bent.'
Paul Gauguin
Met een ‘kunstenaarskolonie’ in gedachten huurde Vincent vier kamers in het ‘gele huis’ aan de Place Lamartine. De eerste, en uiteindelijk enige kunstenaar die bij hem kwam wonen was Paul Gauguin. Die arriveerde eind oktober 1888 in Arles. Daar was wel wat aandringen voor nodig geweest, zoals een financiële bijdrage van Theo. Maar die had daarbij het welzijn van Vincent voor ogen:
'Gauguin komt dus, dat zal je leven flink veranderen. Ik hoop dat jouw poging om van je huis een plek te maken waar kunstenaars zich thuis voelen, zal slagen.'
Theo aan Vincent, Parijs, 19 oktober 1888
Samenwerken
Vincent en Gauguin gingen hard aan het werk, maar hun samenwonen en samenwerken leidde niet alleen tot bijzondere schilderijen. De twee mannen hadden regelmatig heftige discussies. Hun ideeën over kunst bleken flink te verschillen:
'Gauguin en ik praten veel over Delacroix, Rembrandt, &c. De discussies zijn uiterst geladen, soms hebben we na afloop een hoofd dat zo leeg is als een elektrische batterij na de ontlading.'
Het oor-incident
Waar Gauguin vooral werkte vanuit zijn geheugen en zijn fantasie, schilderde Vincent het liefst direct wat hij kon zien. Door hun verschillende karakters liepen de spanningen steeds hoger op.
Vincent begon tekenen van verwarring te vertonen. Toen Gauguin dreigde te vertrekken werd de druk Vincent teveel. Hij raakte zo in de war, dat hij zijn vriend bedreigde met een scheermes. Later die avond sneed hij in het ‘gele huis’ zijn linkeroor af. Hij wikkelde het in een krant en bezorgde het bij een prostituee in de vlakbij gelegen rosse buurt.
Einde van een droom
De ochtend nadat hij een stuk van zijn oor had gesneden belandde Vincent in het ziekenhuis van Arles. Zodra hij het hoorde nam Theo de trein om hem te bezoeken:
'Ik heb Vincent gevonden in het ziekenhuis te Arles. Te groote opgewondenheid heeft aan zijn omgeving doen zien dat hij gedurende de laatste dagen de symptomen van de verschrikkelijkste ziekte, waanzinnigheid, in zich had & eene vlaag van fièvre chaude waarin hij zichzelf met een mes gewond heeft was oorzaak, dat hij naar het hospitaal vervoerd werdt. Is hij voor goed krankzinnig? de dokters vrezen het maar durven het nog niet zeker zeggen (…)'
Theo van Gogh aan Jo Bonger, 28 december 1888
Direct na het ziekenbezoek reisde Theo terug naar Parijs, en Gauguin ging met hem mee. Vincents droom van een gezamenlijk atelier bleek van korte duur. Hij kon zich maar weinig van het oor-incident herinneren.
Toen hij begin januari 1889 uit het ziekenhuis kwam begon hij weer met schilderen. Maar in de maanden erna ging het op en neer met zijn geestelijke gezondheid. Uit angst voor een nieuwe ziektecrisis liet hij zich in mei vrijwillig opnemen in de psychiatrische inrichting Saint-Paul-de-Mausole in Saint-Rémy.
